De molens van Brenscheid zijn een heel bijzonder ensemble van monumenten in het WasserEisenLand en laten zien dat de overvloed aan water in Südwestfalen de mensen er in de Middeleeuwen toe aanzette om de natuurlijke energie van beken en rivieren te benutten met behulp van waterraderen.
De molen is een gebouw van twee verdiepingen met een zadeldak en is verdeeld in een vakwerkgedeelte, waarin zich de maalwerken bevinden, en een steengroevegedeelte, waarin zich de bakkerij bevindt. Voor de puntgevel staat een bakoven (ook wel 'Backes' genoemd), die de vorm heeft van een klein huisje en vanuit het molengebouw wordt bediend. Het beekwater dat stroomopwaarts van de molen was afgedamd, liep oorspronkelijk op twee molenwielen die elk een van de twee maalwerken aandreven: het 'griesmaal', dat het graan grof maalde, en het 'fijnmaalwerk'.
Tijdens latere restauratiewerken werden de twee waterwielen vervangen door één enkel. Beide maalwerken hebben een vaste onderste steen en een beweegbare steen erboven, de zogenaamde 'loper'. Het in zakken geleverde graan wordt vanaf het platform in de trilbakken gekiept. Van daaruit gaat het door een gat in de loper naar de draaiende ondersteen, die het graan maalt. Tijdens het fijnmalen valt het meel vervolgens in de zogenaamde 'zakkenmolen', een buis van gaas die krachtig wordt geschud om het meel van de zemelen te scheiden. De Kornmühle werd voor het eerst genoemd in een document uit 1593 (waarschijnlijk gebouwd in 1588) en stond onder controle van de respectieve vorsten. Aanvankelijk was hij eigendom van de hertogen van Kleef, die ook graven van de Mark waren, maar vanaf 1609 behoorde hij toe aan de keurvorsten van Brandenburg en later aan de koningen van Pruisen.
De molen van Brenscheid was een zogenaamde 'Bannmühle', dat wil zeggen dat de boeren in de buurt verplicht waren om hun graan in deze molen te laten malen en geen andere - een voorschrift dat dateert uit de middeleeuwen. Rond 1700 waren er ongeveer 800 boeren die onderhevig waren aan deze 'maalplicht'. Ze woonden allemaal in Wiblingwerde, Winkeln en omgeving. Omdat dit landschap niet bijzonder productief was en de boeren arm bleven, waren de inkomsten van de molen navenant laag.
Oorspronkelijk werd de molen slechts voor een beperkte periode verpacht. In 1765 werd Jacob Hermann Brenscheid de eerste pachter, wiens familie de molen drie generaties lang beheerde. In 1839 werd de molen privé-eigendom: De molen werd gekocht door Johann Diedrich vom Hagen, wiens familie eigenaar is gebleven tot op de dag van vandaag.
Met de afschaffing van de verplichte vermaling aan het begin van de 19e eeuw verslechterde de economische situatie van de molen. De verwerking van graan verschoof steeds meer naar grootschalige activiteiten, zodat de molen in 1952 moest worden gesloten. Aan de molen is een bakkerij verbonden die pas in de eerste helft van de 19e eeuw werd opgericht. Tot het begin van de 18e eeuw werd er al brood gebakken in de molen, maar toen in 1717 in Pruisen de 'accijns' werd ingevoerd - een soort verbruiksbelasting voor de steden - kon brood alleen voor commerciële doeleinden in de steden worden gebakken. Pas toen de accijns ongeveer 100 jaar later werd afgeschaft, kon er weer een bakkerij worden opgezet in de molen van Brenscheid om de plattelandsbevolking van brood te voorzien. Samen met de Kornmühle werd deze in 1952 gesloten.
In de jaren daarna werden er geen reparaties uitgevoerd en raakte het hele gebouw in verval. Sinds 1975 is de molen volledig gerestaureerd: Het metselwerk, het dak en het bakhuis werden hersteld, de molen werd gerenoveerd en er werd een nieuw waterrad gebouwd. Omdat de oorspronkelijke bakkerijuitrusting niet meer beschikbaar was, moest er gereedschap uit een gesloten bakkerij in Nachrodt worden gebruikt. In 1984 werd er voor het eerst in 32 jaar weer brood gebakken. Sindsdien worden er regelmatig bakdemonstraties georganiseerd. Bakdemonstraties met verkoop elke maand op de eerste zaterdag van mei tot oktober - rondleiding in de molen op afspraak
Contact: de heer Hans-Otto Camphausen, Tel. 0 23 52 / 2 21 50.
Er zijn vijf schilderachtige thematische wandelpaden rond de molens die geschikt zijn voor lesgeven:
- Forellenpad (20 min.)
- Uilenpad (60 min.)
- Everzwijnenpad (90 min.)
- Vossenpad (120 min.)
- Plezierpad (dagtochten met aanbevolen stops)
De Brenscheid Kornmühle is een attractie in >WasserEisenLand- Industriekultur Südwestfalen.